سرمایه گذاری تحقیق و توسعه در چین

سرمایه گذاری تحقیق و توسعه در چین

در سال 2017، با تداوم تلاش برای توسعه ی مبتنی بر نوآوری، بودجه ای که چین صرف تحقیق و توسعه می کند (R&D) افزایش بیشتری یافت. این خود یکی از دلایلی است که بسیاری از دانشجویان ومحققان علاقمند به تحصیل در چین را به این کشور جذب می کند.

طبق گزارش اداره ی آمار، محاسبات اولیه نشان داد که بودجه ی سرمایه گذاری تحقیق و توسعه با 11.6 درصد افزایش در سال 2017 به 1.75 تریلیون یوان (280 میلیارد دلار) می رسد، که 1 درصد نسبت به سال 2016 بیشتر است.

این بودجه 12 درصد تولید ناخالص داخلی چین را در بر می گیرد که نسبت به سال گذشته 0.01 درصد بیشتر است. در سرمایه گذاری های اقتصادی چین بیش از 1.37 تریلیون یوآن در سال گذشته صرف تحقیق و توسعه شده است که 13.1 درصد نسبت به سال 2016 بیشتر بوده و مخارج تحقیق و توسعه در موسسات و کالج های دولتی به ترتیب 7 و 5.2 درصد افزایش یافته است.

طبق گزارش NBS، حدود 92 میلیارد یوآن یا 5.3 درصد کل مخارج صرف تحقیقات بنیادی در سال 2017 شد که نسبت به یک سال قبل 11.8 درصد افزایش داشته است. طبق سیزدهمین طرح 5 ساله ی توسعه ی ملی استعداد علوم و فناوری، چین سرانه مخارج سالانه ی توسعه و تحقیقات خود را (از 370 هزار در سال 2014) تا سال 2020 به 500 هزار یوآن افزایش خواهد داد.

در پایان سال 2015، در چین  5.35 میلیون نفر در توسعه و تحقیقات مشغول به کار بوده اند که بیشترین مخزن پرسنلی توسعه و تحقیقات در سرتاسر جهان است.

آیا چین در عرصه جهانی در تحقیق و توسعه پیشگام است؟

تحقیق و توسعه اساس نوآوری محسوب می شود. تحقیق و توسعه پشتیبان تولید محصولات و خدمات جدیدی است که می توانند تمامی جنبه های زندگی مدرن را تحت تاثیر قرار دهند. به صورتی که رایانه های شخصی و تلفن های هوشمند تحت تأثیر قرار داده اند و انتظار می رود هوش مصنوعی و رباتیک نیز در آینده نزدیک چنین کنند. در جامعه ای جهانی که بر مبنای فناوری برپا شده است، نحوه بهره وری کشورها از تلاش هایشان در عرصه توسعه و تحقیقات اثر شگرفی بر رونق اقتصادی آنها و کیفیت زندگی شهروندان خواهد داشت.

چندین دهه است که چین برای پشتیبانی از توسعه اقتصادی به قدرت و مهارت تولید خود تکیه کرده است، اما اکنون باید با کشورهایی رقابت کند که رشد اقتصاد آنها ریشه هایی عمیق در نوآوری دارد. بااینحال، چین پیشرفت قابل توجهی در پیشگام شدن در صنایع نوظهور داشته است و با رشد اقتصادی هرچه بیشتر، رهبران آن نیز بیش از پیش مشتاق نوآوری هستند.

چندین دهه رشد اقتصادی سریع باعث شده است که رهبران چینی بتوانند منابع بیشتری را به تحقیق و توسعه اختصاص دهند. طبق گزارش سازمان توسعه و مشارکت اقتصادی (OECD)، مخارج تحقیق و توسعه چین تنها 0.72 درصد GDP آن در سال 1991 را دربر می گرفته است. درحال حاضر، اقتصاد چین دهمین اقتصاد برتر جهان بعد از کانادا است – کانادا، کشوری که 1.58 درصد GDP خود را در همان سال به توسعه و تحقیقات اختصاص داده بود. پیشگامان اقتصادی در طی اوایل دهه 1990، مانند آمریکا و ژاپن حتی نسبت های توسعه و تحقیقات به GDP بیشتری داشتند که به ترتیب 2.5 و 2.5 درصد بود.

تا سال 2015، سرمایه گذاری تحقیق و توسعه چین تا 2.07 درصد GDP آن افزایش یافت. این تغییر تاحدی به دلیل اقدامات دولتی بود. برای مثال، دوازدهمین طرح پنج ساله (2010-2015) هدف مخارج توسعه و تحقیقات تا 2.2 درصد GDP را برای سال 2015 تعریف کرده بود، رقمی که تنها 0.13 درصد فاصله تا رسیدن به آن باقی ماند. از آن زمان تا کنون پکن حمایت خود از توسعه تحقیقات را از طریق طرح پنج ساله ی سیزدهم تحکیم کرده است (2015-2020) که در این طرح هدف دولت پکن رسیدن به نسبت مخارج تحقیق و توسعه به GDP برابر با 2.5 درصد را تا سال 2020 تعریف کرد. چین پیش از این نیز در مسیر رسیدن به این هدف قرار داشته است. در سال 2016، سرمایه گذاری تحقیق و توسعه چین به 2.1 درصد GDP رسید.

با در نظر گرفتن افزایش جزئی سرمایه گذاری تحقیق و توسعه، این رشد حتی مشخص تر بود. مخارج توسعه و تحقیقات از سال 1991 تا 2015 افزایشی تقریباً 20 برابری داشت- یعنی از 13 میلیارد دلار به 376 میلیارد دلار. درحال حاضر، چین بیشتر از ژاپن، آلمان و کره جنوبی در کنارهم هزینه صرف توسعه و تحقیقات می کند و تنها از حیث مخارج ناخالص پس از ایالات متحده قرار دارد. در سال 2015، مخارج چین 20 درصد کل مخارج توسعه و تحقیقات در سطح جهانی را تشکیل می داد. طبق برخی از آمارهای بدست آمده، چین تا سال 2020 به عنوان کشور برتری که بیشترین مخارج را صرف توسعه و تحقیقات می کند، از آمریکا پیشی خواهد گرفت.

تفکیک منابع سرمایه گذاری تحقیق و توسعه (R&D)

سازمان توسعه و همکاری اقتصادی (OECD) چهار منبع برای سرمایه گذاری تحقیق و توسعه( R&D )تعیین کرده است: تجارت، دولت، تأمین بودجه خارجی از سایر نقاط جهان (ROW) و دیگر منابع در سطح ملی. در کشورهای پیشرفته، تجارت معمولاً بخش عمده ای از ابتکارها در زمینه توسعه و تحقیقات را تأمین مالی می کند. متوسط مقدار مخارج تحقیق و توسعه که توسط تجارت تأمین مالی می شود در کشورهای عضو سازمان OECD 62.2 درصد در سال 2015 بود. ژاپن، کره جنوبی، و تایوان همه نسبت هایی بالای 70 درصد دریافت کرده اند.

این روند در چین بازتاب یافته است به طوری که در سال 2015 تجارت چین 74.7 درصد (282 میلیارد دلار) مخارج ناخالص کشور در عرصه توسعه و تحقیقات را تأمین مالی کرد. هرچند مسئله مهم همیشه تمرکز بالای تأمین مالی توسط تجارت نبوده است. در سال 1994، تجارت تنها در تأمین 32.4 درصد سرمایه گذاری تحقیق و توسعه در چین نقش داشته است. این چشم انداز مثبت تاحدی به افزایش تعداد کارآفرینی ها نسبت داده می شود. طبق گفته بانک جهانی، تعداد شرکت های چینی داخلی فهرست شده در بورس اوراق بهادار در سرتاسر جهان سه برابر شده است به طوری که میزان هزار شرکت در سال 2000 به سه هزار شرکت در سال 2016 افزایش یافته است.

به دلیل اهمیت شرکت های کارآفرین دولتی در اقتصاد چین (SOEs)، تحلیل گرایش ها در تأمین بودجه توسط تجارت دچار مشکل شده است. شرکت های SOE مشروط به دستوراتی از «مقامات دولتی که نقش نمایندگان مالکیت را دارند» هستند، که در برخی موارد تأمین مالی ابتکارات در زمینه تحقیق و توسعه توسط SOE را مشابه تأمین بودجه دولتی کرده اند.

همچنین شرکت های SOE در دسترسی به وام های بانکی در بانک های دولتی چین اولویت دارند که هزینه وام گیری را کاهش داده و نسبت به شرکت های خصوصی حمایت مالی قدرتمندتری برای شرکت های SOE فراهم می کند. شرکت های SOE برخلاف همتایان آنها در ایالات متحده و اروپا، که معمولاً برای تأمین مالی تحقیق و توسعه متکی به سرمایه مخاطره آمیز هستند، شرکت های خصوصی در چین اغلب خود تلاش های ابتکاری خود را تأمین بودجه می کنند که بازهم شکاف موجود در تأمین مالی را گسترش می دهد.

تأمین مالی مستقیم از سوی دولت، برخلاف تأمین مالی از سوی تجارت رو به کاهش است. از سال 2000 تا 2015، درصد تأمین مالی تحقیق و توسعه توسط دولت از 33.4 به 21.3 درصد کاهش یافت. این کاهش چین را در سطحی قابل قیاس با ایالات متحده (24 درصد) و کره جوبی (23.7 درصد) قرار می دهد، اما این مقدار بسیار کمتر از حد روسیه (69.5 درصد) و مکزیک (70.3 درصد) است.

البته، همانطور که دولت پکن برای اجرای سیاست هایی به هدف افزایش نوآوری ها تحت هدایت دولت تلاش می کند، این روند تغییر خواهد یافت. در سال 2015، دولت پکن طرح «ساخت چین 2025» را برای افزایش توانمندی تولید و نوآوری در فناوری در صنایع مهم اجرا کرد. 901 بودجه راهنمای دولتی به عنوان بخشی از این تلاش با هدف تولید 347 میلیارد دلار برای کمک به کاهش بار تأمین مالی تحقیق و توسعه برای شرکت های چینی اجرا شد. برای افزایش انگیزش سرمایه گذاری در توسعه و تحقیقات، موارد سودآوری برای معافیت از مالیات نیز برای شرکت ها ارائه شده است.

در نتیجه ی محدودیت های داخلی که جریان سرمایه گذاری از خارج کشور به داخل را محدود می کنند، تأمین بودجه توسعه و تحقیقات توسط ROW حاکی از تنها بخش محدودی از تأمین بودجه تحقیق و توسعه در چین است. این نرخ بسیار کمتر از نرخ ایالات متحده (4.7 درصد) و ژاپن (0.48 درصد) است. مهم اینکه، این ارقام نقش مراکز توسعه و تحقیقاتی را که توسط شرکت های چندملیتی اداره می شوند در نظر نمی گیرند. برای مثال، شرکت اپل، در مارس 2017 طرح هایی را برای بازگشایی چهار موسسه توسعه و تحقیقاتی در چین اعلام کرد – فهرست بلند مراکز خارجی توسعه و تحقیقات که در سرتاسر چین در حال فعالیت هستند پیش از این بیش از 1500 مورد بوده است که حضور اپل تنها به موارد این فهرست اضافه می کند.

چین چگونه از سرمایه گذاری ها در تحقیق و توسعه بهره می برد؟

کاربران سرمایه گذاری های تحقیق و توسعه نیز باید در نظر گرفته شوند، چراکه افرادی که تحقیق و توسعه انجام می دهند همیشه همان افرادی نیستند که چنین تلاش هایی را تأمین بودجه می کنند. سازمان OECD چهار کاربر اصلی برای بودجه های R&D تعریف می کند: دولت، تجارت، موسسات آموزش عالی و موسسات خصوصی غیرانتفاعی. میزان تحقیق و توسعه صورت گرفته توسط هرکدام از این بازیگران برحسب کشور بسیار متغیر است. در رابطه با چین، عملاً سهمی برای تحقیق و توسعه صورت گرفته توسط مؤسسات غیرانتفاعی وجود ندارد. سه کاربر دیگر در ادامه تحلیل شده اند.

طی چند دهه گذشته، پکن برای تقویت نقش کارآفرینی های تجاری در پیشرفت نوآوری ها تلاش کرده است. این تلاش ها منجر به انتقال ظرفیت تحقیقاتی دولت به شرکت های SOE شده اند. برای مثال، در سال 1999، بیش از 11 هزار آزمایشگاه دولتی به عنوان بخشی از تلاش ها برای ارتباط بهتر تولیدکنندگان با مراکز نوآوری به SOE واگذار شدند. چنین انتقال هایی نقش قابل توجهی در افزایش میزان پیگیری تحقیق و توسعه از سوی شرکت های چینی داشته اند.

در سال 1991، صرفاً 39.2 درصد تمامی تحقیق و توسعه در چین توسط شرکت های کارآفرین چینی انجام می گرفتند. تا سال 2015، این رقم به 76.8 درصد رسید که نسبت به هر دو رقم ایالات متحده (71.5 درصد) و میانگین اقتصادهای OECD (69.1 درصد) بیشتر بود.

مشابه مسئله تشخیص منبع تأمین بودجه ی R&D، شرکت های SOE نحوه ی بهره وری شرکت های چینی از R&D را پیچیده می سازند. طبق گفته ی اداره ی ملی آمار چین، شرکت های SOE و شرکت هایی با مالکیت تلفیقی 66.8 درصد مخارجی را که در جهت تولید محصولات جدید در سال 2016 صرف شده اند ، تشکیل می دهند. شرکت های کارآفرین خصوصی نیز 33.2 درصد را به خود اختصاص داده اند.

بااینحال، نقش شرکت های خصوصی بیش از پیش اهمیت یافته است. از سال 2011، درصد موارد تحقیق و توسعه صورت گرفته توسط شرکت های خصوصی تا 12 درصد افزایش یافت. زمانی که دو بزرگترین شرکت های خصوصی چین، یعنی Alibaba و ZTE Corp از شرکت دولتی PetroChina سبقت گرفتند و به دو شرکت برتر کشور در صرف مخارج تحقیق و توسعه در سال 2016 تبدیل و به صورت عمومی معرفی شدند، این روند بهتر مشخص شد.

شرکت های خصوصی مانند هوآوی نیز نقشی اساسی ایفا می کنند. در سال 2016، شرکت هواوی حدود 11 میلیارد دلار صرف تحقیق و توسعه نمود که بیش تر از شرکت هایی آمریکایی مانند اپل و جانسون اند جانسون است. این تغییر می تواند برای چین امیدبخش باشد. برخی تحقیقات نشان داده اند که شرکت های خصوصی در مقایسه با SOE سهم بیشتری از درامد خود را به تحقیق و توسعه اختصاص می دهند و اغلب به ازای هر یوآن سرمایه گذاری شده بازده بالاتری دارند.

16.2 درصد مجموع هزینه های تحقیق و توسعه در سال 2015 از سوی دولت چین تأمین بودجه شده است. این نسبت مشابه نسبت کشورهای پیشرفته مانند ایالات متحده (11.2 درصد) و آلمان (14.1 درصد) است، اما نسبت به درصد روسیه (31.1 درصد) و مکزیک (37.8 درصد) بسیار پایین تر است. دولت چین 66.1 میلیارد دلار در سال 2015 صرف تحقیق و توسعه کرد که بیش از هر کشور دیگری در سرتاسر جهان بود.

هزینه های صورت گرفته توسط دولت در گسترش پیشرفت های کاملاً مشهود فناوری نقش داشته است، به ویژه پیشرفت های سازمان ملی فضایی چین. ایستگاه فضایی Tiangong-2 و ماهواره کوانتومی Micius – اولین ماهواره در نوع خود – تنها دو مورد از این مثال ها هستند.

مؤسسات آموزش عالی تنها سهم اندکی از تحقیق و توسعه در چین را بر عهده دارند که به طور متوسط تنها 9.4 درصد تحقیق و توسعه بین سال های 1991 و 2015 را در بر می گیرد. این مقدار نسبت به کشورهای ژاپن (13.5 درصد)، آلمان (17.2 درصد)، و فنلاند (19.9 درصد) کم محسوب می شود. در رابطه با نقش موسسات دانشگاهی در چین، چندین عامل نقش دارند. محدودیت های کشور درباره آزادی فکری، همراه با توجه ویژه به میزان اشتغال دانش آموختگان نسبت به بازده علمی مانع از نوآوری در دانشگاه های چین شده است.

همچنین ارتباط محرزی بین تجارت ها و دانشگاه ها در چین وجود ندارد، که به طرز قابل توجهی انتقال دانش را محدود می سازد. اگرچه کمی سازی این رابطه دشوار است، مجله تحصیلات عالی تایمز نحوه اجرای تحقیقات در صنعت توسط دانشگاه ها را بررسی و به این موضوع اشاره کرده است که در سال 2016، «6 درصد انتشارات ایالات متحده تلاش مشترکی بین دانشگاه و صنعت بوده اند که این رقم در چین، 2.7 درصد است».

با در نظر گرفتن صنایعی که هدف نوآوری های تحقیق و توسعه هستند، به بینش بیشتری می توان دست یافت. ارقام و آمار رسمی دولت نشان می دهد که تولید رایانه و ارتباطات بیشترین بودجه را از دولت، تجارت و موسسات دانشگاهی جذب می کند که در سال 2016 به مجموع 28 میلیارد دلار رسید.

این تأکید ویژه بر فناوری ارتباطات و اطلاعات مسیر را برای اکتشافاتی مهم مانند the Sunway Taihu Light، دومین ابررایانه پرسرعت جهان هموار کرده است. همچنین به موفقیت تجاری در بازارهای دارای خلأ کمک کرده است. برای مثال، طبق گزارش ها، تولید کننده ی چینی پهپاد بدون سرنشین DJI  70 درصد بازار پهپاد در جهان را تحت کنترل خود دارد. چین همچنین با داشتن شرکت Hangzhou Hikvision Digital Technology که بیش از 20 درصد سهم بازار جهانی را تحت کنترل خود دارد، در فناوری جاسوسی پیشگام است.

محصولات جدیدتر این شرکت، مانند دوربین DeepinView مجهز به توانمندی های شناسایی چهره هستند که نه تنها می توانند افراد شناخته شده را تشخیص دهند بلکه سن، نژاد و جنسیت افراد ناشناخته را نیز تشخیص می دهند. محصولات Hikvision به چندین کشور از قبیل امریکا و بریتانیا صادر می شوند که گفته می شود مورد استفاده ی دولت های محلی و شرکت های خصوصی قرار گرفته اند.

اولویت های چین در تحقیق و توسعه

تحقیق و توسعه بر حسب بازده مطلوب آن به سه حوزه تقسیم می شود: تحقیقات توسعه بنیادی، کاربردی و تجربی. تعاریف هر حوزه در جدول زیر ارائه شده است.

دولت پکن پیوسته بیشترین سهم منابع تحقیق و توسعه خود را صرف پیشرفت تجربی کرده است که از سال 2000 تا 2015 به طور متوسط 80 درصد بوده است. طبق گزارشی از OECD، این امر در افزایش بازده حوزه های مهندسی نقش داشته است که ایجاد سازگاری سریع در محصولات و خدمات برای بازارهای داخلی را برای تولیدکنندگان آسان تر کرده است. ارجحیت دولت چین برای تحقیقات پیشرفت تجربی از اولویت دیگر اقتصادهای برتر پیشی جسته است. موتورهای محرکه اصلی نوآوری و ابداعات مانند آمریکا و ژاپن تنها 60 درصد تحقیق و توسعهخود را به تحقیقات توسعه تجربی اختصاص داده اند.

برعکس، سرمایه گذاری تحقیق و توسعه چین در تحقیقات بنیادی و کاربردی که نقش حیاتی در توسعه ایده های علمی جدید و فناوری های به روز دارند،نسبتاً در مقایسه با دیگر قدرت های بزرگ ضعیف بوده است.  تحقیقات بنیادی در چین به طور متوسط حدود 5 درصد از کل مخارج تحقیق و توسعه بین سال های 2000 تا 2015 را به خود اختصاص داده است، درحالی که سهم تحقیقات کاربردی از 16.9 درصد به 10.8 درصد افت کرده است.

در همین دوره، ایالات متحده 17.8 درصد بودجه های تحقیق و توسعه خود را صرف تحقیقات بنیادی و 20.5 درصد را صرف تحقیقات کاربردی کرده است. به بیان اسمی، مخارج دولت چین در عرصه های بنیادی و کاربردی در سال 2015 حدودا 60 میلیارد دلار بوده است که از کره جنوبی (28 میلیارد دلار)، ژاپن (48 میلیارد دلار) و بریتانیا (25 میلیارد دلار) بیشتر بوده اما از سهم آمریکا (170 میلیارد دلار) بسیار کمتر بوده است.